منهول (Manhole) یا آدم‌رو یکی از مهمترین بخش‌های سیستم فاضلاب است که نیاز به حفاری را از بین می‌برد. در سیستم فاضلاب شهری و خانگی برای اتصال چندین لوله فاضلاب به یک مسیر از منهول استفاده می‌شود. منهول‌ها در فواصل منظم در سراسر سیستم فاضلاب قرار می‌گیرند تا دسترسی راحت در هر نقطه را فراهم کنند.
محل قرارگیری منهول‌ها:
- در محل‌هایی که یک شاخه لوله به یک لوله زهکشی اصلی در سیستم وصل می‌شود؛
- در محل‌هایی که یک لوله مستقیم با طول بیش از 22 متر وجود دارد؛
- هنگامی که جهت یک لوله تخلیه بیش از 30 درجه بصورت افقی تغییر می‌کند.
کاربرد منهول‌ها:
- انجام عملیات بازرسی و تعمیر و نگهداری لوله‌های انتقال فاضلاب بخصوص در فاضلاب شهری که با توجه به تنوع موادی که به فاضلاب ممکن است ریخته شود و امکان گرفتگی را بالا می‌برد، بسیار اهمیت دارد؛
- ایجاد مکان‌هایی برای تهویه سیستم و جلوگیری از انباشت گاز و امکان ایجاد خطر.
مهمترین علل مشکلات در منهول‌ها:
- با گذشت زمان و افزایش بی‌رویه کاربران سیستم فاضلاب، زیرساخت‌های شهری در صورت عدم گسترش، جوابگوی این افزایش استفاده نمی‌باشند.
- عدم لایروبی منهول‌ها و لوله‌های رابط بین آن‌ها، به دلیل تعدد زیاد، منجر به تشکیل کلوخه‌های بسیار سفت و چسبیده در کف منهول‌ها شده و علاوه بر کاهش حجم منهول‌ها، باعث کوچک شدن دهانه آبروی بین منهول‌ها شده است. این کلوخه‌ها با توجه به فیزیک بسیار سفت و چسبنده خود بصورت معمول توسط ماشین‌های مکنده قابل جمع‌آوری نمی‌باشند و ابتدا باید با روش‌هایی از جمله استفاده از نیروی انسانی از کف منهول‌ها خرد شوند تا مکنده‌ها بتوانند آن‌ها را جمع‌آوری نمایند.
- با توجه به سرقت درب منهول‌ها به صورت گسترده، قطعات بزرگی همچون لاستیک، گونی و هر آنچه در سطح خیابان بوده و به حالت عادی وارد منهول‌ها نمی‌شده است، به درون آن‌ها سقوط کرده و علاوه بر کاهش حجم منهول‌ها باعث گرفتگی آبروی حد فاصل آن‌ها شده است.
دلایل بالا منجر به خارج شدن میزان دبی ورودی و خروجی منهول‌ها از حالت استاندارد شده است. هم‌اکنون در سیستم فاضلاب شهری اهواز در حدود 52.000 منهول وجود دارد که سرعت خروج فاضلاب سطحی در آن حدود 0.3 لیتر در ثانیه می‌باشد در حالی‌که در حالت استاندارد این سرعت باید حداقل 3 لیتر در ثانیه باشد. یعنی سرعت خروجی آب‌های سطحی %10 حالت استاندارد است که این موضوع خطر سرریز این منهول‌ها را با کمترین میزان بارش‌های فصلی، بسیار افزایش می‌دهد.
روش‌های پاکسازی فعلی
1- استفاده از نیروی انسانی:
پاکسازی این منهول‌ها توسط نیروی انسانی نیازمند صرف زمان و هزینه بسیار است. در این روش نیروی انسانی باید از تجهیزات مخصوص ایمنی استفاده کند و حتما در منهول‌های با عمق بیش از 2.5 متر مجهز به تجهیزات جلوگیری از گاز گرفتگی باشد. این روش منجر به پخش آلودگی در محیط اطراف منهول‌ها شده و پس از خروج فاضلاب، باید محیط اطراف شستشو شود.
2- استفاده از ماشین‌های لجن‌کش معمولی:
در این روش از ماشین‌های لجن‌کش معمولی برای مکش فاضلاب در این منهول‌ها استفاده می‌شود. این ماشین‌ها تنها قادر به جمع‌آوری لجن سبک به حالت دوغاب بوده و در صورت ورود اشیاء دیگر به شیلنگ جمع‌آوری خود که وجود این اشیاء در منهول‌ها بسیار معمول نیز می‌باشد، نیاز به توقف کار و خارج کردن آن از شیلنگ رابط دارند. این لجن‌کش‌ها نسبت به ورود موادی غیر از لجن سبک بسیار حساس بوده و برای کاهش سطح آب در منهول‌ها استفاده می‌شوند و با باقی گذاشتن لجن سنگین و خارج کردن اشیاء از حالت شناوری که منجر به سخت شدن جمع‌آوری آن‌ها توسط دیگر مکنده‌ها می‌شود، پاکسازی را نیمه‌کاره، تمام می‌کنند.
3- استفاده از لجن‌کش صنعتی:
شرکت دانش بنیان ناب اندیش صنعت اعصار تنها تولیدکننده لجن‌کش صنعتی جمع‌آوری لجن سنگین در استان خوزستان است. این لجن‌کش با قدرت بالای خود، قدرت مکش لجن‌سنگین و اشیاء شناور تا قطر 5 اینچ را دارا می‌باشد. سرعت پر شدن یک مخزن 6.000 لیتری آن در حدود 180 ثانیه می‌باشد. به دلیل قدرت بالای مکش، می‌توان با انتقال شیلنگ به لوله‌های رابط بین منهول‌ها، نسبت به فلاشینگ آن‌ها نیز از رسوبلات اقدام کرد.
4- استفاده از وکیوم‌لودر:
شرکت ناب اندیش صنعت اعصار، مخترع اولین وکیوم لودر 100% ایرانی در کشور می‌باشد. وکیوم‌لودرها دستگاه‌های بسیار قدرتمندی می‌باشند که قدرت جمع‌آوری مواد بدون نیاز به شناور شدن در آب را دارند. البته این دستگاه قادر به کندن رسوبات کف منهول‌ها نیست و آن رسوبات باید در ابتدا به روش‌های دیگر از کف منهول‌ها جدا شوند. این دستگاه‌ها به دلیل داشتن غبارگیر، نسبت به جمع‌آوری لجن حساس بوده و پس از هر بار استفاده نیاز به صرف زمان جهت تعویض غبارگیرها و انجام تعمیر و نگهداری دارند. استفاده از خدمات این دستگاه‌ها در لایروبی‌های فاضلاب منهول‌ها به دو دلیل مرسوم نیست:
الف- این دستگاه‌ها بر پشت کشنده بوده و بسیار بزرگ می‌باشند. جابجایی آن‌ها در جاده‌های بین شهری نیازمند کسب مجوزهای طرح ترافیک است. با ورود به خیابان شهری تقریباً منجر به مسدود شدن مسیر شده و رفت و آمد را مختل می‌کنند.
ب- این دستگاه‌های چند میلیاردی بسیار گران بوده و به دلیل هزینه بالای تعمیر و نگهداری، خرید آن‌ها به صرفه نمی‌باشد. بیشتر در صنایع پولساز کشور، همچون نفت، فولاد و مس به صورت اخذ خدمات از شرکت‌های دارنده از آن‌ها استفاده می‌شود. قیمت بالای کاربری این دستگاه‌ها توجیه اقتتصادی استفاده از خدمات آن‌ها را در لایروبی منهول‌های فاضلاب از بین می‌برد.
شرکت دانش بنیان ناب اندیش صنعت اعصار به عنوان یک شرکت پیشرو، هم‌اکنون در بخش پاکسازی منهول‌های شهری در سطح شهر اهواز مشغول به فعالیت و ارائه خدمات می‌باشد.
